“Jij hebt toch iets met antropologie? Dan kun jij onze cultuur vast even fixen.”

Die opmerking hoor ik vaker. Maar eerlijk? Was het maar zo simpel. 

Graag zelfs. Maar helaas, ook ik heb geen toverstaf. 

Cultuur is niet iets wat je even verandert met een checklist of een communicatieplan. Het is taai, onzichtbaar, maar ook ongelooflijk waardevol. Juist daarom zou organisatiecultuur een vast onderdeel moeten zijn van je strategische agenda.

In dit artikel neem ik je mee in wat cultuur is, waarom het zo belangrijk is, en hoe je er zelf mee aan de slag kunt. Op een manier die werkt, die begint met goed kijken en luisteren. Zonder toverkunst.

Wat is organisatiecultuur?

Cultuur is hoe mensen zich gedragen binnen een organisatie. Wat normaal is, wat gewaardeerd wordt en wat liever niet. 

Het zit in:

• Hoe collega’s elkaar begroeten
• Hoe mensen samenwerken
• Hoe besluiten worden genomen
• Hoe er wordt omgegaan met fouten
• Of collega’s samen lunchen of alleen aan hun bureau blijven zitten

Waarom is kritisch zijn in de ene organisatie welkom en in een andere een risico? Dat is cultuur. 

Cultuur bestaat uit geschreven én ongeschreven regels, uit gedrag én gevoelens. Sommige dingen zie je direct, andere voel je alleen. En juist die onderstroom bepaalt hoe mensen zich écht gedragen. Het is de lijm die alles verbindt of het zand in de machine.

De antropologische blik

Als organisatieadviseur met een achtergrond in antropologie kijk ik naar gedrag én de betekenis erachter. 

Waarom doen mensen zoals ze doen? Waar komt dat vandaan?

Een mooie metafoor is de ijsberg. 

Daarom vergelijken antropologen cultuur als het even kan met een ijsberg:  het topje is zichtbaar gedrag (gewoontes en symbolen zoals taal, kleding, onderlinge contacten). Maar onder water zit het grootste deel: onzichtbare regels en verhoudingen (overtuigingen, ongeschreven regels, rolmodellen en verhalen).

Wil je écht iets veranderen? Dan moet je onder het wateroppervlak durven kijken.

Cultuur bestaat uit meer dan gedrag

Hoe kijk je dan onder dat wateroppervlak? 

Cultuur bestaat uit meer dan gedrag en laat zich niet vangen in één model. 

Maar deze drie onderdelen zijn belangrijk:

• Symbolen: logo’s, titels, inrichting, kleding, taalgebruik, organisatiewaarden.
• Rituelen: teamuitjes, vrijdagmiddagborrels, het welkom heten van nieuwe collega’s.
• Verhalen: wat mensen elkaar vertellen over het verleden, over successen, over “hoe het hier werkt”.

Formele communicatie is belangrijk, maar de échte cultuur zit in die verhalen. Aan de lunchtafel. Bij de koffieautomaat. In grappen, gewoontes en stiltes. Dáár zit je cultuur.

Wat doe ik dan precies?

Ik kijk. En ik luister. Heel veel. 

Zonder oordeel of agenda. Gewoon luisteren naar wat er wordt gezegd en hoe het wordt gezegd.

• Wie praat met wie? En wie praten niet met elkaar?
• Hoe zit iemand aan tafel? Letterlijk kijken naar hoe zit iemand.
• Wie heeft echt invloed?
• Worden regels nageleefd?
• Waar is men trots op?
• Hoe kijkt men naar ‘de top’?

En ik stel vragen als:

• Wat leeft er écht op de werkvloer?
• Wat wordt hardop gezegd en wat fluistert men?
• Welke "rituelen" verbinden mensen?
• Wat vindt men van veranderingen?
• Wie zijn de "informele leiders"?

Alles wat ik zie en hoor schrijf ik op. Zonder oordeel en agenda. Vervolgens zoek ik de rode draad. 

Pas als ik dat weet, kan organisaties helpen om betekenis te geven aan verandering. 

Niet top-down, maar van binnenuit. Geen snelle fixes, maar duurzame groei. 

Samen maken we de onderstroom zichtbaar zodat communicatie, gedrag en cultuur op elkaar aansluiten. 

Waarom deze aanpak werkt

Mensen willen begrijpen waar ze bij horen. Ze willen meedoen, zich veilig voelen, zich herkennen in de organisatie. Als je die behoefte serieus neemt en als je luistert (écht luistert) ontstaat er beweging. Niet omdat het moet, maar omdat het klopt. 

Dan bouw je aan een cultuur die past bij wie je bent én waar je naartoe wil. En dat maakt van jouw onderneming een organisatie die echt werkt.

Zelf aan de slag?

Wil je zelf beginnen met cultuur? Dit kun je nu al doen:

• Observeer wat je ziet en hoort
• Stel open vragen, zonder oordeel
• Noteer patronen, signalen en kleine verschillen
• Praat met nieuwe collega’s, zij zien dingen die jij allang niet meer opmerkt

Let op: niet alles wat je hoort moet je meteen veranderen. Er zijn individuele meningen en feiten. Probeer te begrijpen wat erachter zit, zoek de rode draad.

En wees eerlijk: ben jij de juiste persoon om dit gesprek te voeren? Ben je bijvoorbeeld “de baas” en voelt men daardoor een afstand? Of ben je normaal niet zo van de praatjes?  Soms helpt het als iemand van buiten meekijkt.

Tot slot, klaar om écht te kijken?

Organisatiecultuur is geen bijzaak. Het is de basis van alles. Als je met een open blik kijkt, zie je wat er écht speelt. 

En kun je bouwen aan een organisatie die klopt. Van binnen én van buiten.

Nog een laatste tip: lees ook eens het boek "Help, onze ijsberg smelt!".

Wil je sparren over de cultuur in jouw organisatie?

Wil je weten wat er écht speelt in jouw organisatie? Of zoek je hulp bij cultuurverandering met oog voor strategie, mens en gedrag? Stravicom kijkt graag met je mee. Neem contact op voor een vrijblijvend gesprek.

Stravicom, waar visie vorm krijgt!